W malowniczej dolinie rzeki Ropy, na skraju Beskidu Niskiego, wznosi się niezwykły zabytek architektury renesansowej – Kasztel w Szymbarku. Ta perła polskiego renesansu, położona nieopodal Gorlic w województwie małopolskim, zachwyca swoją harmonijną formą i bogatą historią sięgającą XVI wieku. Kasztel, będący doskonałym przykładem dworu obronnego, łączy w sobie elegancję rezydencji szlacheckiej z funkcjonalnością niewielkiej warowni, stanowiąc fascynujące świadectwo kunsztu dawnych budowniczych i splendoru rycerskiego rodu Gładyszów.
Historia Kasztelu w Szymbarku
Kasztel w Szymbarku swoją historią sięga pierwszej połowy XVI wieku. Budowa tego niezwykłego obiektu przebiegała w dwóch etapach. Pierwszy etap, datowany na lata 1530-1550, obejmował wzniesienie głównej bryły budowli. Drugi etap, przypadający na lata 1590-1600, poświęcony był wykończeniu i dekoracji obiektu, nadając mu ostateczny, imponujący wygląd.
Pierwotnie kasztel był siedzibą rodu Gładyszów herbu Gryf, którzy otrzymali okolice Szymbarku w 1359 roku od króla Kazimierza Wielkiego. Przez kolejne stulecia obiekt przechodził z rąk do rąk, będąc własnością takich rodów jak Strońscy, Siedleccy, Bronikowscy, Rogojscy, Sękiewiczowie i Kuźniarscy. Kasztel pełnił funkcję rezydencji mieszkalnej do XVIII wieku, kiedy to w jego sąsiedztwie wybudowano drewniany dworek. Od tego czasu budowla zaczęła pełnić różnorodne funkcje, służąc między innymi jako gorzelnia, kuchnia, budynek dla służby, a nawet kurnik.
Architektura i wystrój Kasztelu
Kasztel w Szymbarku to prawdziwe arcydzieło architektury renesansowej. Zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 20×13 metrów, wznosi się na trzy kondygnacje, które obejmują piwnice, parter i piętro. Najbardziej charakterystycznym elementem budowli są cztery narożne baszty alkierzowe, wystające poza obręb murów i wsparte na kamiennych kroksztynach.
Zewnętrzne elementy architektoniczne
Fasada kasztelu zachwyca swoją elegancją i bogactwem detali. Szczyt budynku wieńczy ozdobna attyka arkadowa, podkreślona przez dekorację sgraffitową. Okna ujęte są w profilowane kamienne obramienia, dodając całości wyrafinowanego charakteru. Na uwagę zasługują również oryginalne zakończenia rur spustowych w formie masek, tzw. rzygaczy, które stanowią ciekawy akcent dekoracyjny.
Wnętrza Kasztelu
Wnętrze kasztelu jest równie imponujące co jego zewnętrzna forma. Na parterze znajduje się przestronna sień oraz dwie izby. Piętro mieści w sobie wielką salę reprezentacyjną, mniejszą salę oraz cztery urokliwe komnaty w narożnych alkierzach. W dwóch z tych komnat zachowały się przepiękne malowidła pokrywające ściany i sufit, stanowiące prawdziwą ucztę dla oczu miłośników sztuki renesansowej.
Piwnice kasztelu, z charakterystycznymi kolebkowymi sklepieniami, również są dostępne dla zwiedzających. Obecnie mieszczą one ciekawą ekspozycję poświęconą dworskiej kuchni, pozwalając przenieść się w czasie i wyobrazić sobie, jak wyglądało życie codzienne w XVI-wiecznej rezydencji szlacheckiej.
Kasztel jako Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy
Obecnie Kasztel w Szymbarku funkcjonuje jako Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy, będący oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. Po gruntownej renowacji, zakończonej w 2011 roku, obiekt został udostępniony zwiedzającym, oferując możliwość poznania jego fascynującej historii i podziwiania piękna renesansowej architektury.
W salach kasztelu organizowane są różnorodne wystawy, prezentujące zarówno historyczne eksponaty związane z obiektem i regionem, jak i dzieła współczesnych artystów. Wielka sala reprezentacyjna na piętrze służy jako miejsce organizacji konferencji i kameralnych koncertów, łącząc w sobie funkcje edukacyjne i kulturalne.
Atrakcje dla zwiedzających
Wizyta w Kasztelu w Szymbarku to prawdziwa podróż w czasie. Zwiedzanie rozpoczyna się od obejrzenia filmu wprowadzającego, który przybliża historię obiektu i jego dawnych właścicieli. Następnie goście mogą samodzielnie lub z przewodnikiem eksplorować wnętrza kasztelu, podziwiając zachowane detale architektoniczne, ekspozycje historyczne i dzieła sztuki.
Szczególnie interesujące są komnaty w alkierzowych wieżach, gdzie można podziwiać zachowane malowidła ścienne i sufitowe. W każdej sali i pomieszczeniu znajdują się dawne przedmioty i rekwizyty, jak również dzieła sztuki współczesnych artystów, co tworzy fascynujący dialog między przeszłością a teraźniejszością.
Informacje praktyczne dla zwiedzających: Godziny otwarcia:
Sezon letni (maj-wrzesień): poniedziałek-piątek 9:00-16:00, sobota-niedziela 10:00-17:00
Październik i kwiecień: codziennie 9:00-15:00
Sezon zimowy (listopad-marzec): poniedziałek-sobota 9:00-15:00, niedziela nieczynne
Ceny biletów:
Bilet normalny: 16 zł
Bilet ulgowy: 10 zł
Bilet dla posiadacza Karty Dużej Rodziny: 5 zł
Dzieci do lat 7: wstęp wolny
Możliwość zwiedzania z przewodnikiem: 60 zł
Dojazd:
Kasztel znajduje się w centrum miejscowości Szymbark. Jadąc od Nowego Sącza, należy skręcić w prawo w drogę gminną pomiędzy Szkołą Podstawową w Szymbarku a Skansenem Wsi Pogórzańskiej. Bezpłatny parking znajduje się przy ogrodzeniu kasztelu.
Okoliczne atrakcje
Wizyta w Kasztelu w Szymbarku może być doskonałym punktem wyjścia do eksploracji innych atrakcji regionu. W bezpośrednim sąsiedztwie kasztelu znajduje się urokliwy Skansen Wsi Pogórzańskiej, prezentujący tradycyjną architekturę i kulturę regionu. Na terenie skansenu można podziwiać 15 oryginalnych budynków, w tym malownicze chaty kryte strzechą i warsztaty rzemieślnicze.
Nieopodal Szymbarku warto również odwiedzić Gorlice, gdzie znajduje się zabytkowy Dwór Karwacjanów, również będący częścią Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów. Dla miłośników przyrody i aktywnego wypoczynku okoliczne tereny Beskidu Niskiego oferują liczne szlaki turystyczne i malownicze krajobrazy.
Podsumowanie
Kasztel w Szymbarku to nie tylko zabytek architektury, ale prawdziwe świadectwo bogatej historii i kultury regionu. Jego renesansowe mury kryją w sobie opowieści o dawnych rodach szlacheckich, zmieniających się losach Polski i kunszcie dawnych budowniczych. Dzięki starannej renowacji i adaptacji na cele muzealne, kasztel stał się żywym pomnikiem historii, pozwalającym współczesnym zwiedzającym na fascynującą podróż w czasie. Wizyta w tym wyjątkowym miejscu to nie tylko lekcja historii, ale również okazja do podziwiania piękna renesansowej architektury i sztuki w malowniczym otoczeniu Beskidu Niskiego. Kasztel w Szymbarku stanowi doskonały przykład tego, jak dbałość o dziedzictwo kulturowe może przyczynić się do zachowania i promocji lokalnej historii, jednocześnie tworząc atrakcyjne miejsce dla turystów i miłośników sztuki z całego kraju.