Ukryta wśród malowniczych wzgórz Beskidu Niskiego, w niewielkiej wiosce Owczary, stoi perła architektury sakralnej – cerkiew greckokatolicka Opieki Bogarodzicy. Ta niezwykła świątynia, będąca świadectwem bogatej historii i kultury Łemków, przyciąga turystów swoim pięknem i autentycznością. Wpisana na listę UNESCO w 2013 roku, cerkiew w Owczarach jest nie tylko cennym zabytkiem, ale także miejscem, gdzie czas zdaje się płynąć wolniej, pozwalając odwiedzającym zanurzyć się w atmosferze dawnych wieków.
Historia cerkwi w Owczarach
Cerkiew w Owczarach została wzniesiona w 1653 roku, co czyni ją jedną z najstarszych świątyń łemkowskich w regionie. Pierwotnie wieś nosiła nazwę Rychwałd, a obecna nazwa Owczary została nadana dopiero w 1952 roku. Budowa cerkwi była dziełem miejscowych grekokatolików, którzy stworzyli obiekt niezwykłej urody i znaczenia duchowego.
Na przestrzeni wieków świątynia przechodziła liczne modyfikacje i renowacje. W 1701 roku przebudowano prezbiterium, a w 1783 roku dobudowano charakterystyczną wieżę. Kolejne zmiany nastąpiły w 1870 roku, kiedy to poszerzono przedsionek do szerokości nawy głównej. Te wszystkie przebudowy nie naruszyły jednak oryginalnego charakteru cerkwi, a wręcz przeciwnie – wzbogaciły jej architekturę o nowe, fascynujące elementy.
Architektura i wystrój wnętrza
Cerkiew w Owczarach reprezentuje typowy dla architektury łemkowskiej układ trójdzielny. Składa się z prezbiterium, nawy i babińca, nad którym wznosi się wieża. Całość pokryta jest gontem, co nadaje budowli niezwykłego, rustykalnego uroku. Trzy części świątyni zwieńczone są kopulastymi hełmami z pseudolatarniami i krzyżami, tworząc charakterystyczną sylwetkę widoczną z daleka.
Wchodząc do wnętrza cerkwi, od razu uderza nas bogactwo kolorów i form. Ściany pokryte są pięknymi polichromiami wykonanymi w 1938 roku, które opowiadają biblijne historie i przedstawiają świętych. Jednak prawdziwym skarbem świątyni jest XVIII-wieczny ikonostas.
Ikonostas – serce cerkwi
Ikonostas w cerkwi w Owczarach to prawdziwe dzieło sztuki. Malowany na niebiesko, czerwono i złoto, zdobiony jest ażurowymi kolumnami z motywem liści winorośli. Ikony w ikonostasie są dziełem Jana Medyckiego, artysty tworzącego zarówno dla cerkwi, jak i kościołów katolickich. Dzięki temu wizerunki świętych noszą ślady wpływów barokowej sztuki zachodniej, co czyni je wyjątkowymi na tle tradycyjnej sztuki cerkiewnej.
Oprócz ikonostasu, w cerkwi znajdują się również boczne ołtarze św. Mikołaja, Matki Bożej oraz Chrystusa. Szczególnie cenna jest ikona Chrystusa z 1664 roku, która pierwotnie znajdowała się w starszym ikonostasie tej samej świątyni.
Znaczenie kulturowe i duchowe
Cerkiew w Owczarach to nie tylko zabytek architektury, ale również żywe świadectwo kultury łemkowskiej. Mimo trudnych losów miejscowej ludności, w tym wysiedleń w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku, świątynia przetrwała i nadal służy wiernym. Obecnie jest użytkowana zarówno przez grekokatolików, jak i rzymskich katolików, co czyni ją symbolem ekumenizmu i pojednania.
W 1995 roku cerkiew otrzymała prestiżową nagrodę Prix Europa Nostra dla najlepiej utrzymanego obiektu zabytkowego, co świadczy o jej wyjątkowej wartości i staranności, z jaką jest konserwowana.
Zwiedzanie cerkwi
Odwiedzając cerkiew w Owczarach, warto zwrócić uwagę na każdy detal. Spacerując wokół świątyni, można podziwiać jej harmonijną bryłę i piękno otaczającego krajobrazu. Wewnątrz warto zatrzymać się przed ikonostasem, by w ciszy kontemplować piękno ikon i mistrzowstwo ich wykonania.
Informacje praktyczne dla odwiedzających: – Cerkiew jest otwarta dla zwiedzających codziennie w godzinach 9:00-17:00 – Wstęp jest bezpłatny, ale mile widziane są dobrowolne datki na utrzymanie świątyni – Dojazd: z Gorlic kierujemy się drogą nr 977 w stronę Sękowej, a następnie skręcamy na Siary i Owczary – Parking znajduje się przy cerkwi – Zwiedzanie z przewodnikiem jest możliwe po wcześniejszym umówieniu
Okolice warte odwiedzenia
Będąc w Owczarach, warto również odwiedzić inne atrakcje Beskidu Niskiego. W pobliżu znajduje się uzdrowisko Wysowa-Zdrój, gdzie można skosztować leczniczych wód mineralnych. Miłośnicy architektury drewnianej powinni zobaczyć również kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej, również wpisany na listę UNESCO.
Podsumowanie
Cerkiew greckokatolicka Opieki Bogarodzicy w Owczarach to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale również atmosferą i duchowym dziedzictwem. Stanowi ona żywe świadectwo bogatej historii i kultury Łemków, a jednocześnie jest symbolem trwałości wiary i tradycji. Odwiedzając tę niezwykłą świątynię, można nie tylko podziwiać jej piękno, ale także doświadczyć niezwykłej podróży w czasie, poznając fascynującą historię tego regionu. Cerkiew w Owczarach to nie tylko zabytek – to miejsce, które pozostawia niezatarte wrażenie i zachęca do głębszej refleksji nad bogactwem kulturowym naszego kraju.